Somabhizinisi osephumelele lula isandla, ufukule abakulandelayo kuloba uNtokozo Biyela

NAMHLANJE ngithanda sibheke udaba losomabhizinisi abamnyama abangazihluphi ngokulula isandla ukuze basize osomabhizinisi abasafufusa. Lesi yisifo esimbi esifana nomdlavuza esizweni esimnyama.

Baningi osomabhizinisi asebephumelele kodwa ngocwaningo lwami bambalwa kakhulu abelula isandla benze into ebonakalayo emphakathini abavela kuwona.

Ngiyacabanga iningi labantu abamnyama lisabulawa yisifo sokuba wumuntu wokuqala ukuphumelela. Manje liba novalo lokuthi uma lingasiza abanye baphumelele, bazothatha isikhundla salo bese belahlekelwa yisicoco sokuba wumuntu omnyama oqavile.

Uma kungesiso leso, kuba yisifo sokuba nguye yedwa umuntu omnyama osephumelele; manje loko kushayisa ngovalo, ngakho ngeke akwazi ukuvulela abanye ithuba ngoba bangase bamgudluze.

Nali iqiniso elimsulwa. Inqwaba yabelungu namaNdiya asebephumelele emabhizinisini basimama ngokufukulwa yilabo asebephumelele, abazange baqale phansi emsileni.

Yize lesi sisho esithi yakhela ngamaqubu enye singanambithisiseki kodwa uma sisisebenzisa lapha, impela ezinye izizwe zenza isiqiniseko sokuthi amabhizinisi azo aqala ngokuthi enye yakhele ngamaqubu enye.

Yini pho esihlulayo thina bantu abamnyama ukwenze njalo? Ayikho into edabukisa njengokubona abantu abamnyama abasezikhundleni benamandla okwenza izinqumo kodwa ngeke nakancane ubabone bevula amathuba bewavulela abantu bakubo abamnyama. Bangamane banike umlungu noma iNdiya ithuba lebhizinisi ngoba kwabona banenkolelo yokuthi ibhizinisi elihle lifanele umlungu noma iNdiya. Yingakho kuze kuba netemu elithi wonke umuntu uneNdiya lakhe noma umlungu wakhe.

Singabantu abamnyama asizethembi. Loku uze ukubone nangendlela esiphatha ngayo lapho siqashwe khona. Uma eke wanikwa isikhundla esiphezulu umuntu omnyama useyokwenza isiqiniseko sokuthi uyasiqhoqhobala leso sikhundla ancishe bonke abantu abamnyama abasebenza ngaphansi kwakhe umoya ukuze bezwe ukuthi sekukhona umlungu omnyama. Isikhathi esiningi uze ubone nangendlela abenza ngayo laba bantu bakithi ukuthi kubona kukhona into ethi “ngifuna ukuthokozisa umphathi wami owumlungu, ukuze nginconywe ngomsebenzi omuhle engiwenzayo”. Injongo wukujabulisa umlungu.

Silimele engqondweni, kubi konakele. Ngiyabona-ke nosomabhizinisi wakithi omnyama usuke enovalo lokuthi yonke imali aseyisebenzele kangaka ingase imphunyuke. Pho-ke laba abasebenza ngemali yenkampani okungesiyo eyabo, ngolwani uvalo?

BengiseGoli ngesonto eledlule ngiyoqeqesha osomabhizinisi abancane baseGoli namaphethelo. Kungiphathe kabi ukuzwa labosomabhizinisi bekhuluma ngokuthi inqwaba yosomabhizinisi asebephumelele baseGoli, ikakhulukazi eSoweto lapha abanye bebevela khona, abazihluphi neze ngokulula isandla ukubathuthukisa labosomabhizinisi abasafufusa.

Bathi bake bazama ukuxhumana nomunye wosomabhizinisi wendawo yokucima ukoma eSoweto esematheni, lapho kuya khona abadla izambane likapondo kuphela, befuna ukukhuluma naye ukuthi abachushise ngezinto ezithile noma abavulele amathuba omsebenzi njengoba ibhizinisi lakhe liphumelela ngale ndlela.

Bathi uvele wabashaya ndiva. Ngizwe ubuhlungu uma bechaza lolu sizi lwabo, ngavele ngabona ukuthi hhayi kusekude phambili kithina sizwe esimnyama. Cha, angisho ukuthi osomabhizinisi abamnyama asebephumelele sekufanele bathwale ijoka lokufukula wonke umuntu omnyama, cha.

Ngithi abangahambeli kude ngoba umphakathi omnyama uyabadinga. Njengoba sebephumelele nje, abayeke ukusonga izandla. Ake baselule ikakhulukazi kosomabhizinisi abasafufusa.

Akusizi ukuphumelela wedwa. Loko kuyogcina kubafaka enkingeni ngoba indlala ibanga ulaka. Uma wena somabhizinisi wasendaweni ungafuni ukulula isandla usize, usho ukuthi abadinga usizo kuwena benzenjani, baye kuphi? Kwesinye isikhathi yiloku okuholela ezenzweni zobugebengu.

Thina sakhula osomabhizinisi abamnyama bendawo bewusizo emphakathini belula isandla, hhayi le nto esiyibona manje lapha ukucela ithutshana nje nosomabhizinisi omnyama sekungathi ucela ithuba lokubona umengameli wezwe uqobo! Hhayi, ake siyilungise le nto bantu bakithi. Umuntu wumuntu ngabantu, siyasho isiZulu.

• UBiyela uwumeluleki wosomabhizinisi ngaphansi kwenkampani yakhe iMindset Shift Consulting

Facebook: Ntokozo Mondli Biyela