Sisobishini siyizwe futhi sidinga ukuthi uhulumeni ulungise izinto ngokushesha, kuloba uNtokozo Biyela
KULELI sonto ngithanda sibheke isimo esibucayi esizithola sikusona siyiNingizimu Afrika. Lapha ngikhuluma ngokulahlekelwa wochwepheshe ezimbonini eziningi ezweni, ubuholi obungekho ezingeni elifanele nokufuduka kwabatshalimali ngenxa yokungaphathwa ngendlela efanele kwezwe nomnotho.
Ngingasho nje ngithi izwe liyadunguzela. Sisesimweni esingesihle kahle uma ubhekisisa. Ucwaningo luveza ukuthi abatshalimali sebethanda ukuba manqikanqika ukuqhubeka batshale imali yabo kuleli zwe. Empeleni iningi seliyafuduka ezweni. Ziningi izizathu zaloku.
Esihamba phambili kunazo zonke ngesokuthi abusekho ubuholi obuqotho ezweni. Iningi labantu abawochwepheshe ezimbonini eziningi selathatha umhlalaphansi kanti kukhona nabaya phesheya beyofuna amadlelo aluhlaza. Loku bakwenza ngoba bebona ukuthi alisekho ikusasa kuleli zwe. Yingakho futhi nabantu abaningi abathola iziqu beya koyofuna imisebenzi phesheya.
Ubuholi obuqotho bubalulekile kunoma yiliphi izwe ngoba loko kuletha ithemba kubatshalimali ukuthi uma befaka imali yabo kulelo zwe banesiqiniseko sokuthi bazovuna abakutshalile. Kepha uma izwe lingenabuholi obuqotho kukwampunzedlemini, loku kusho ukuthi asikho isiqiniseko esanele kubatshalimali sokuthi bayothola inzuzo ngabakutshalile. Yileyo inkinga-ke ebhekene neNingizimu Afrika.
Inkinga esinayo yesibili ukuthi asinabo abaholi abaqotho kuleli zwe. Loku sekwenze sibone inqwaba yamabhizinisi kahulumeni afana ne-Eskom, iTransnet, iPosi, iDenel, iSouth African Airways nePrasa ewa. Yiningi imali esifakwe kulezi zinkampani kuzanywa ukuzitakula kodwa kunhlanga zimuka nomoya. Abantu abaningi bangaze bacabange ukuthi inkinga ikwezezimali kanti cha inkinga esinayo ngeyobuholi obungekho ezingeni elifanele.
Loku kulimaze lezi zinkampani nezwe. Okubi kakhulu wukuthi ngisho nalabo ababekwe emagunyeni ukuthi benze isiqiniseko sokuthi lezi zinkampani zilawulwa ngendlela efanele, nabo ababona abaholi abasezingeni elifanele. Uma ubheka iningi labantu abahola kuhulumeni njengongqongqoshe namaphini abo abasibo abaholi abaqotho futhi abanye abanazo iziqu nemfundo eyanele ukuthi bahole kulezo zikhundla. Leyo nhlanganisela yenza ukuthi siyisizwe singazazi nje ukuthi siya kuphi ngoba nobuholi bethu abucacile.
Inkampani ekhiqiza izimoto iVW ibike ukuthi isezinhlelweni zokudiliza abantu abalinganiselwa ku-3 500 futhi icabanga ukuthutha eNingizimu Afrika iye lapho izokwazi ukwenza khona inzuzo ngoba ibona sengathi sekuyabiza kakhulu ukukhiqiza izimoto kuleli zwe.
Kunamahlebezi athi i- Anglo American iphezu kwezinhlelo zokudiliza maduze kodwa uhulumeni uyinxusile wathi ayime kancane kuze kudlule ukhetho ngonyaka ozayo.
Konke loku yizinkomba zokuthi sisobishini siyizwe. Ukuze leli zwe liphinde lisimame sidinga ukufaka abantu abangabaholi abaqotho ezikhundleni ezimqoka zokuhola izwe nezinkampani.
- UBiyela uwumeluleki wosomabhizinisi ngaphansi kwenkampani yakhe iMindset Shift Consulting
