Kuyasijabulisa okuphakanyiswe yiKhomishini kaZondo, kuloba uBusi Mavuso

UKUKHISHWA kombiko wokuqala weKhomishini kaZondo ngesonto elidlule yinto ebalulekile kuhulumeni wethu wentando yabantu. Kusinikeza amarekhodi aqinisekisiwe ngezinto ezimqoka ngokwenzeka ngokugwamanda umbuso futhi kwengeza emgqigqweni wokuvuselela izinhlaka nezinhlangano zethu nokuletha ubulungiswa. Ibhalwe kahle futhi igeqa amagula ngomsebenzi owenziwe yikhomishini eminyakeni emine edlule.
Lo mbiko unemininingwane eshaqisayo ngenkohlakalo ezinhlakeni zikahulumeni ngesikhathi okwakuhlanekezelwa ngaso inqubo yokuthenga impahla futhi kugxambukelwa ekuqokweni kwabasezikhundleni.
Lo mbiko uhlanganisa imininingwane, ikakhulukazi ngenkampani yamabhanoyi iSAA nophiko oluqoqa intela iSARS, nokuxhaphaza indlela okuthengwa impahla kuhulumeni ngayo futhi kwawisa nendlela okuphathwa ngayo amabhizinisi kahulumeni.
Kunemininingwane ngezenzo zamabomu ezazinezinhloso ezimbi ezenziwa ngenhloso yokulwa nokuphatha kwentando yabantu ukuze kuhlomule idlanzana.
Thina eBusiness Leadership South Africa (eBLSA) sesiwufundile umbiko, ikakhulukazi iqhaza lamabhizinisi eziphakamisweni ezenziwe yikhomishini. Siyazamukela futhi sikubheke ngabomvu ukusebenzisana nezinye izinhlaka zomphakathi ukweseka izinguquko okumele zenziwe emthethweni, ikakhulukazi ezithinta amabhizinisi.
Siyasigqugquzela isiphakamiso esithi kumele kusungulwe umQingo weZwe wokuLwa neNkohlakalo ngokubambisana nemboni yamabhizinisi. Loku kuhambisana nesiBophezelo sokuThembeka seBLSA esibophezela lonke ilungu ukuthi lilwe nezenzo zenkohlakalo noma ngabe yikuphi lapho lihlangabezana nazo khona, zingabekezelelwa nhlobo. Sasayina lesi sibophezelo ngo-2017 njengengxenye yamaqhinga ethu okulwa nenkohlakalo.
Ngijabule ngokusebenza kwalesi siphakamiso. Osomabhizinisi bazokujabulela ukusebenzisana nezinhlaka zomphakathi kuhulumeni nezinhlangano ezizimele ukusungula lo mQingo weZwe. Kuzodingeka ukuthi kubanjiswane nawo wonke umuntu futhi kube nezibophezelo ezinhlakeni eziningi zomphakathi.
Ikhomishini iphakamisa ukuthi lo mqingo usungulwe kusetshenziswa umthetho wawo wodwa nozokwenza kucace kahle ukuthi wubani oqondene nento ethile nezinyathelo okufanele zithathwe ukuze zingabekezelelwa izenzo zenkohlakalo.
Kumele siwusungule lo mqingo ngendlela ezovumela ukuthi eminye imiThetho ofana noqondene nokuGwema nokuLwa neZenzo zeNkohlakalo noVikela ukuDalulwa kwezinto isebenze kahle. Ezinye zezinto ebezikhathaza ngesikhathi sokuGwamanda uMbuso wukuthi nakuba ayekhona amandla abhalwe phansi kodwa imvamisa izinhlaka zethu bezingakwazi ukuthatha izinyathelo (ngaphandle kwezinkantolo, abezindaba nomvikeli womphakathi omdala).
Lo mqingo kumele ucacise ukuthi sizoqinisekisa kanjani ukuthi izinhlaka zethu zikahulumeni zinamandla futhi ziyakwazi ukulwa nenkohlakalo ngemithetho ekhona. Lo mqingo ungahambisana nezinye iziphakamiso zeKhomishini kaZondo ukusungula inhlangano ezimele ezolwa nenkohlakalo endleleni okuthengwa ngayo impahla kanjalo nophiko lokuphenya, olokuxazulula nenkantolo yokudlulisa amacala.
Lezi ziphakamiso kumele zifake isandla ekuvuseleleni izinhlaka zokulwa nobugebengu, okubalwa amaphoyisa nezokushushisa. Lona wumsebenzi osekuneminyaka uqhubeka. I-BLSA ingabanye babantu abakwesekayo loku ngohlelo lwayo lokulwa nobugebengu iBusiness Against Crime, olubambisana nezinhlaka zikahulumeni ukulwa nobugebengu nokulekelela ngokwandisa ngezinsizakusebenza. Sikubheke ngabomvu ukwandisa lo msebenzi nohulumeni nokusebenzisa iziphakamiso zeKhomishini kaZondo.
Abanye bazokwazi ngezinto ebezishiwo, ikakhulukazi ezinkundleni zokuxhumana, ngeBLSA nenkampani iBain, ilungu elivelayo embikweni weKhomishini kaZondo mayelana nomsebenzi elawenzela iSARS.
Ngifisa ukucacisa okumbalwa ngoba okuningi okushiwoyo akubheki iqiniso.
I-Bain yamiswa njengelungu leBLSA ngoSepthemba 2018 ngenxa yokwavela kwiKhomishini kaNugent eyayiphenya iSARS. Ekumiseni iBain sayinxusa ukuthi yenze okulandelayo:
- ikhokhe yonke imali eyayikhokhelwe, yona kanjalo nenzalo;
- yenze uphenyo oluzimele futhi iqhubeke nokubambisana nezikhulu;
- futhi kuthi lapho kuvela khona ukuthi okungalungile okwenzeka kwaba ngenxa yendlela okusetshenzwa ngayo, sacela ukuthi izishintshe lezo zindlela.
Iminyaka emibili elandele lapho sisebenzisane nabaholi beBain ukuqonda izinguquko ezenzile ngaphakathi ukugwema ukuthi ingaphinde yenzeke le nto eyenzekile. Ngo-Ephreli 2021 ibhodi yeBLSA yanquma ukubuyisela iBain njengelungu ngemva kokuthi igculisekile ngomsebenzi owenziwa yile nkampani njengoku:
- qoka usihlalo webhodi ozimele;
- kwethulwa inqubo yokubona ingozi ngamakhasimende akuhulumeni;
- kwandisa ukugada umsebenzi neBain & Company international;
- hlolisisa amakhasimende;
- nokubhekisisa uhlelo lokuthenga impahla.
Lesi sinqumo asithathwangwa kalula. Izimpendulo zeBain zaphenyisiswa kanti nomsebenzi le nkampani eyazibophezela ukuwenza wagcina uyigculisile ibhodi ukuthi ifanele ukubuyiselwa. Nokho siyaseseka isiphakamiso sekhomishini sokuthi kumele kuphenyisiswe izinkontileka iBain ebizithola kuhulumeni, ikakhulukazi izinkontileka neSARS. Lolu phenyo luzobheka ukuziphatha kwale nkampani nababeyinsika kuyona ngaleso sikhathi. Uma kwaphulwa umthetho, siyokweseka zonke izinyathelo zomthetho eziyothathwa.
Umbono wethu ngokohlelo esalwenza nenkampani, wukuthi abaholi abakhona manje baphethe inkampani ngendlela efanele nangokulandela izimiso zokuphatha ezifanele futhi ayikho into esembikweni weKhomishini kaZondo ephikisa loku.
Uma kuqhamuka ubufakazi obuphikisa loku, siyokwamukela lobo bufakazi bese sithatha izinyathelo ezifanele njengoba senza emva kokuphuma koMbiko kaNugent.
Kuningi okuhle okwenziwe ukuvuselela ngo-2021, ikakhulukazi embonini kagesi, kodwa bekuhambisana nokuzigwaza ngowethu ngezinto eziningi ezibuye zasihlehlisela emuva kakhulu, isho kanje iBLSA engosini yayo lapho ibuyekeza khona unyaka.
I-COVID-19 iqhubekile nokuhlasela kanti yize isekude ukunqotshwa kodwa indlela uhulumeni aphendule ngayo iyancomeka. Uguquko olumangazile kube yisinqumo sikaMengameli uCyril Ramaphosa sokuguqula isinqumo sokuthi izinkampani eziziphehlela ugesi ngaphandle kwelayisensi sezingakwazi ukuphehla ugesi ongafinyelela ku100MW ngesikhathi uNgqongqoshe wezokuMbiwa Phansi namaNdla uMnu uGwede Mantashe ayephakamise u-10MW ekubeni osomabhizinisi babefisa okungenani u50MW.
U-2021 wunyaka futhi okuboshwe ngawo owayengumengameli wezwe.
- UNksz uMavuso uyisikhulu esiphezulu seBLSA