Likhulu ijoka elibhekene neNingizimu Afrika emhlanganweni wokuvikela imvelo, kuloba uBusi Mavuso

ININGIZIMU Afrika izoya kwiCOP26 eGlasgow (eScotland) ngesonto elizayo inezinto ezinqala eyozibeka ezithebeni. Lona kuzoba ngumcimbi owumzamo omkhulu wamazwe nosomabhizinisi bomhlaba wokulwa nokuvikela imvelo. Wonke umholi wepolitiki nebhizinisi uzofika efuna ukubona umnyakazo. Ngiyathemba ukuthi nakulabo abazobe besimele kwezamabhizinisi nakuhulumeni kuzoba esifanayo nangabo.
Osomabhizinisi baseNingizimu Afrika basebenza kanzima ukubhekana nenselelo yokushintshela (endleleni yokusebenza) eyonga imvelo ngomuso. I-National Business Initiative isebenza kanzima icabela osomabhizinisi baseNingizimu Afrika indlela ebheke ekutheni kugcine ingasangcoliswa nhlobo imvelo. Izinhlangano zosomabhizinisi zibamba iqhaza kwinkulumompikiswano ngekusasa.
Amalungu eBusiness Leadership South Africa (iBLSA) asebe nezingxoxo eziningi ukubheka izinyathelo okumele zithathwe nemiphumela yazo. Lokhu kwenzeka nangezinhlelo ezithile zepolitiki, ikakhulukazi iPresidential Climate Commission neClimate Change Bill. Zombili (lezi zinhlelo) sezenze okuningi ukusiza iNingizimu Afrika ibhekane nale nselelo enkulu yokuguqula umnotho wethu. UmNyango wezeMvelo, amaHlathi nokuDoba yiwona ozohamba phambili kulo mcimbi.
Kuzosiza lokhu uma lifika ithimba lethu losopolitiki nosomabhizinisi eGlasgow kulezi zingxoxo ezinzima. Okudingwa yiNingizimu Afrika wukukwazi ukuthola imali yokutshala ekuletheni uguquko kusukela kwa-Eskom kuya kwezinye izimboni ezinkulu. Leyo mali ngeke ize kalula. Kumele sikhombise ukuthi akuyona ingozi ukusiboleka imali nokuthi sizimisele ngokunciphisa umonakalo owenzeka kwimvelo. Kumele futhi siqinisekise ukuthi siyayiqonda imiphumela kwezenhlalakahle nepolitiki emiphakathini nakwizisebenzi ezizothinteka.
Kuzoba nengcindezi enkulu kwiNingizimu Afrika emcimbini weCOP26 ukuthi kube khona ezibophezela kukhona. Njengezwe elikleliswe laba ngelika-12 emazweni ahamba phambili ngokungcolisa imvelo, amehlo azobe ethe njo kwiNingizimu Afrika. Kumqoka ukuthi iNingizimu Afrika icacise ukuthi izokuguqula lokhu kugqama ngale ndlela kodwa kumele kucace futhi ukuthi ngeke ikwazi ukukwenza ngaphandle kosizo lomhlaba wonke.
Nathi kufanele senze njengamanye amazwe ngezinto ezifana nentela ehambisana nalokhu, nokuyizinto ezingalimaza izimboni zethu ezithembele ekudayiseni impahla kwamanye amazwe nokungaba nemiphumela engemihle emnothweni wethu. I-COP26 yithuba lokuqinisekisa ukuthi izinto ziyahambisana. Sizibophezele ekunciphiseni ukungcolisa kwethu imvelo nokufaka isandla ekuvikeleni imvelo kodwa kumele kwenziwe ngendlela ezobhekelela isimo sezinselelo zenhlalakahle nomnotho wethu ezingafani nezamanye amazwe.
Ngilindele ukuthi iCOP26 izoqhamuka nezibophezelo ezintsha umhlaba wonke okuzofanele uzigcine. Izoba mqoka ekusihleleleni okuzofanele sikwenze kule minyaka embalwa ezayo. Lolu hlelo luzoba wukhiye kukho konke esikwenzayo kusukela kwimihlahlandlela yezinkampani kuya endleleni okuzohlelwa ngayo imboni yethu kagesi nezinye izimboni ezimqoka. Kuzomele sibhalansise phakathi kokunciphisa umonakalo kwimvelo kanjalo nemiphumela engemihle kwinhlalakahle.
Kulo nyaka odlule izinkampani zikhathule indima enkulu uma kukhulunywa ngokudalula umonakalo eziwenza kwimvelo futhi kunezibonelo zezinkampani ezinkulu ezizibophezele ekunciphiseni lokhu emisebenzini yazo, kulabo ezibaxhasa ngemali nezithenga kubona. Lokhu kukhombisa umsebenzi owenziwayo, kuzobaluleka ukuthi zonke izinkampani zibe nemigomo yaloku. I-COP26 izobaluleka kulokhu.
Ngesikhathi senza lo msebenzi obalulekile sizobe futhi sibhekana nomphumela walokhu ekufudukeni kwabantu, esimweni sezulu, ukukhiqiza ukudla kanjalo nomonakalo ezakhiweni. Yizinto ezimbi lezi okufanele sibhekane nazo. Kodwa futhi kumele sigxile nasemathubeni amahle azoqhamuka, ikakhulukazi izimboni ezintsha zokwenza izinto ngendlela evikela imvelo.
Kusukela kwi-hydrogen kuya ekukhiqizeni ugesi ongasebenzisi amalahle, kunethuba lokuthi iNingizimu Afrika ihambe phambili. Lokhu kumele kube yingxenye yezinhlelo zethu zokuletha uguquko.
SiyiBLSA sikulungele ukwenza umsebenzi ozidingeka emva kweCOP26. Kuzoba yiyona nto emqoka kunazo zonke okuzomele osomabhizinisi babonisane ngayo ngokubambisana nohulumeni nomphakathi. Ngifisela ithimba lethu eliya kwiCOP26 okuhle kodwa futhi ngikujahe kabi ukusebenzisana nalo uma usudlulile lo mcimbi ukuqinisekisa ukuthi sithole imiphumela efanele nezosebenzela wonke umuntu waseNingizimu Afrika.
INingizimu Afrika idinga enye into enkulu ezonyusa ithemba ngohlelo lukahulumeni lokuguqula umnotho. Into ecishe ifane nokuvumela amabhizinisi ukuthi angaziphehlela ugesi ongafinyelela ku-100MW ngaphandle kwelayisensi. Sidinga ukufinyelela esigabeni lapho umnotho ukhula ngokwanele ukusungula imisebenzi emisha ngaphezu kwabantu abafuna umsebenzi unyaka nonyaka; kanti kuyaphuthuma.
Ukudalula umehluko phakathi kwabantu abahola kakhulu nalabo abahola kancane, njengokusho kweCompanies Amendment Bill, akuzukwenza mehluko otheni ukulwa nokungalingani eNingizimu Afrika okudalwa wukuntuleka kwemisebenzi hhayi umehluko phakathi kwemiholo.
Indlela engasebenza yokulwa nokungalingani, ububha nokuntuleka kwemisebenzi wukuba nemigomo eyenza kube lula ukusebenza kwamabhizinisi negqugquzela ukukhula komnotho nokuqasha abantu.
- UNksz uMavuso uyisikhulu esiphezulu seBLSA